Lần đầu tiên trong lịch sử, giá lúa rẻ hơn giá ốc
bươu vàng. Bà con nông dân nói đùa vui với nhau nhưng đó là nỗi đau của
cả một nền nông nghiệp đang tự hào xuất khẩu gạo nhất thế giới.
Phi lý
Đồng
bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) là vùng đất được ví von là vựa lúa của
Việt Nam, và là vựa lúa lớn Đông Nam Á. Suốt năm này sang năm khác, người nông dân ở đây
phải đương đầu với rất nhiều thiên tai, thảm họa, và vì thế cuộc sống
của họ càng ngày càng chật vật hơn.
Vài năm trước, vùng
ĐBSCL kinh qua thảm nạn "ốc bươu vàng". Đó là loại ốc do
ai đó, vì lí do nào đó đã "du nhập" từ Trung Quốc hoặc Đài Loan về Việt Nam. Những con ốc sinh sôi nảy nở với tốc độ chóng mặt. Nhưng chúng cũng tàn phá ruộng lúa theo tốc độ cấp số nhân.
Những cây lúa chưa kịp
lớn đã bị chúng “cắt” ngang. Nông dân khốn đốn nhìn lúa bị huỷ hoại mà không làm gì được. Có năm,
như 2010, có hàng chục ngàn ha bị chúng phá sạch. Đến vài năm sau
người ta mới tìm thấy "tác dụng" của ốc bươu vàng: làm thức ăn cho vịt.
Thế là bà con nông dân, kể cả trẻ con, đi ruộng bắt ốc bươu vàng bán
cho các trại nuôi vịt. Nhưng ốc bươu vàng được xem là thứ "rác rưởi",
như cây cỏ, nên giá bán cũng rất thấp.
Nhưng nay, lúa có giá trị thấp hơn ốc bươu vàng. Đó là
một thực tế. Một kílô ốc bưu vàng giá 15000 đồng. Ba kí lô lúa chỉ
khoảng 10000-12000 đồng. Ba kílô lúa không bằng 1 kílô ốc bươu vàng. Tôi
không biết có nơi nào mà người ta có thể ăn ốc bươu vàng thay cho gạo.
Người nông dân vốn nghèo nay càng nghèo hơn. Trước khi sạ lúa, bà con đã phải vay tiền để mua phân bón, thuốc trừ sâu. Giá
phân bón và thuốc trừ sâu lúc nào cũng gia tăng theo thời gian. Thành
ra, bây giờ khi thu hoạch lúa xong thì họ hoặc là lỗ
hoặc huề vốn. Có người sau một mùa vụ thì trắng tay vẫn hoàn trắng
tay.
Ai hưởng lợi?
Chính phủ có Nghị quyết
“Về đảm bảo an ninh lương thực quốc gia” và “đảm bảo người sản xuất lúa
gạo có lãi trên 30% so với giá thành sản xuất.” Con số lời 30% có lẽ ru
ngủ nhiều người và đẹp trên trang giấy, nhưng trong thực tế thì giá lúa
tính chung giảm 30% từ năm 2011 đến 2012.
Sở dĩ có tình trạng này
là người nông dân bị ép giá khi mới thu hoạch. Nhưng vì phải thanh toán
nợ nần nên họ đành phải bán lúa dưới giá sàn. Hậu quả là những con
thương hưởng lợi. Thống kê cho thấy trong hai năm 2008-2009, Việt Nam
xuất khẩu gần 11 triệu tấn gạo trị giá 5.5 tỉ USD, và tính trung bình
giá xuất khẩu là 10,360 đồng một kílô. Trong khi đó giá mua thì chỉ 7000
đồng/kí.
Thêm vào đó là chính
sách tạm trữ lúa gạo của Nhà nước vô hình chung tạo cơ hội cho các doanh
nghiệp mua lúa và tạm trữ. Các doanh nghiệp này, dù đã được hưởng lợi
từ Nhà nước, chọn thời điểm để ép giá lúa, và hệ quả là người nông dân
lãnh đủ.
Do đó, không ai ngạc nhiên khi phụ nữ xếp hàng đi
lấy chồng Tàu, Hàn (một số thì bị chết thảm), và vấn nạn này là một quốc
nhục.
Trong khi đó, nam thanh
niên thì đi lang bạt làm thuê ở các khu kĩ nghệ khắp nước. Đến mùa gặt lúa rất
khó tìm nhân công. Thêm vào đó là sự tăng trưởng dân số cộng với sự
thiếu qui hoạch đã gây nên sức ép môi trường ghê gớm. Hệ quả là môi
trường sống và môi trường canh tác càng ngày càng xấu đi một cách nghiêm
trọng.
Những người dân thuộc vùng Đồng bằng sông Cửu Long đã đưa Việt Nam thành một trong những nước xuất khẩu gạo và nông sản hàng đầu thế giới.
Họ đã đóng góp và đem về cho ngân sách hàng tỉ USD mỗi năm. Ấy thế mà
người dân vùng ĐBSCL bị thiệt thòi nhất nước. Đánh giá qua bất cứ chỉ
tiêu nào (giáo dục, y tế, cơ sở hạ tầng, đường xá, nhà ở, v.v.) ĐBSCL
đứng hạng chót hay áp chót.
Một quan chức cao cấp
thuộc vùng ĐBSCL từng giải thích sự sa sút của vùng đất lúa gạo này:
“ĐBSCL ở xa trung ương quá, lâu lâu Bộ mới vào một lần. Trung ương mà
không sớm thay đổi chánh sách, bỏ rơi thì miền Tây không thoát nghèo
được”…
Theo GS Nguyễn Văn Tuấn (VietQ)